•  
  •  
 

Abstract

This article discusses the early development of rijsttafel and Dutch East Indies restaurants in the Netherlands during colonial period between the mid-19th and mid-20th centuries. The study takes a closer look at the early development of rijsttafel and Dutch East Indies restaurants in the Netherlands during the colonial period, as well as the role of actors in introducing rijsttafel and Dutch East Indies ethnic food in the Netherlands. This study aims to provide an alternative way of studying the history of culinary and gastronomic development and the influence of Dutch East Indies culture in the Netherlands. The historical sources used are newspapers, cookbooks, and guidebooks on Dutch East Indies cuisine, gastronomy, and restaurants in the Netherlands in the colonial period. The development of rijsttafel and Dutch East Indies restaurants in the Netherlands demonstrates the strong influence of colonial cultural imperialism in diversifying flavors in Europe in the mid-19th to mid-20th centuries. The early trajectory of rijsttafel in the Netherlands also shows that culinary dishes and gastronomic cultures from colonies such as the Dutch East Indies can be adapted and modified into various flavors that suit the tastes of Dutch society.

Bahasa Abstract

Artikel ini membahas mengenai perkembangan awal rijsttafel dan restoran Hindia Belanda di Belanda yang berlangsung pada periode kolonial antara pertengahan abad ke-19 dan pertengahan abad ke-20. Kajian ini melihat lebih dekat perkembangan awal rijsttafel dan restoran Hindia di Belanda pada masa kolonial, serta peran para aktor dalam memperkenalkan rijsttafel dan makanan etnis Hindia Belanda di Belanda. Kajian ini bertujuan untuk memberikan alternatif dalam mempelajari sejarah perkembangan kuliner dan gastronomi serta pengaruh budaya Hindia Belanda di Belanda. Sumber-sumber sejarah yang digunakan berasal dari surat kabar, buku resep, dan buku panduan mengenai kuliner, gastronomi, dan restoran Hindia Belanda di Belanda pada periode kolonial. Perkembangan rijsttafel dan restoran Hindia Belanda di Belanda menunjukkan kuatnya pengaruh imperialisme budaya kolonial dalam mendiversifikasi cita rasa di Eropa pada pada periode kolonial. Lintasan awal rijsttafel di Belanda juga menunjukkan bahwa hidangan kuliner dan budaya gastronomi dari daerah jajahan seperti Hindia Belanda dapat diadaptasi dan dimodifikasi menjadi berbagai macam cita rasa yang sesuai dengan selera masyarakat Belanda.

References

Buku dan Artikel

Algemeen handelsblad voor Nederlandsch-Indië. 1928. “Onder de Streep,” 19 Juni 1928.

Algemeen handelsblad voor Nederlandsch-Indië. 1925. “De Koloniale School voor Meisjes en Vrouwen,” 29 April 1925.

Ariwibowo, Gregorius Andika. 2011. “Pendidikan Selera: Perkembangan Budaya Makan Di Perkotaan Jawa Pada Masa Akhir Kolonial.” Yogyakarta: Universitas Gadjah Mada.

Conimex. 1939. Cursus “Rijsttafelbenoodigdheden.” Amsterdam: Conimex.

Goodman, Elaine. 1983. “Fare Of The Country; Rijsttafel, A Dutch Feast From Indonesia.” The New York Times, 11 Desember 1983.

Hoogervorst, Tom, dan Henk Schulte Nordholt. 2017. “Urban middle classes in colonial Java (1900-1942): Images and language.” Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 173 (4): 442–74. https://doi.org/10.1163/22134379-17304002.

Kementerian Luar Negeri RI. 2021. “KBRI Den Haag Ajak Masyarakat Indonesia Selami Peluang Bisnis Kuliner Indonesia di Belanda.” https://kemlu.go.id/thehague/id/news/11401/kbri-den-haag-ajak-masyarakat-indonesia-selami-peluang-bisnis-kuliner-indonesia-di-belanda. 2 Maret 2021. https://kemlu.go.id/thehague/id/news/11401/kbri-den-haag-ajak-masyarakat-indonesia-selami-peluang-bisnis-kuliner-indonesia-di-belanda.

Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland. 2022. “Indisch Koken en de Indische Rijsttafeltraditie .” 11 Desember 2022. https://www.immaterieelerfgoed.nl/nl/indischerijsttafel.

Koloniale school voor meisjes en vrouwen. 1927. Vierde propagandaboekje van de Koloniale school voor meisjes en vrouwen. Amsterdam: Koninklijk Instituut voor de Tropen.

Kuipers, Matthijs. 2017. “‘Makanlah Nasi! (Eat Rice!)’: Colonial Cuisine and Popular Imperialism in The Netherlands During the Twentieth Century.” Global Food History 3 (1): 4–23. https://doi.org/10.1080/20549547.2017.1279515.

———. 2018. “Fragmented Empire: Popular Imperialism in the Netherlands around the Turn of the Twentieth Century.” Florence: European University Institute.

Meer, Arnout van der. 2020. Performing Power: Cultural Hegemony, Identity, and Resistance in Colonial Indonesia. Ithaca (New York): Cornell University Press.

Meijden, Catenius Van de. 1902. Nieuw volledig Oost-Indisch kookboek: recepten voor de volledige Indische rijsttafel, zuren, gebakken, vla’s, confituren, ijssoorten met een kort aanhangsel voor Holland. Semarang: G.C.T. Van Dorp en Co.

Meijden, Catenius Van der. 1913. Indische Tafel: Een Nieuw Indische Kookboek. s-Gravenhage: M. Van der Beek’s Boekhandel.

———. 1922. Makanlah nasi! = (Eet rijst!): de Indische rijsttafel (voor Holland). s-Gravenhage: Ort & Van Straaten.

Nonna Cornelia. 1864. Kokki Bitja atau Kitab-Kitab Masak-Masakan India. Batavia: Lange & Co.

Nordholt, Henk Schulte. 2011. “Modernity and cultural citizenship in the Netherlands Indies: An illustrated hypothesis.” Journal of Southeast Asian Studies 42 (3): 435–57. https://doi.org/10.1017/S002246341100035X.

Oliefabrieken Calvé. 1905. Nouveaux établissemants Calvé-Delft. Delft: Oliefabrieken Calvé.

———. 1931. Het geheim van de rijsttafel: bewerking voor Indië. Delft: Oliefabrieken Calvé.

Otterloo, Anneke H. Van. 1990. Eten en Eetlust in Nederland (1840-1990). Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

———. 2002. “Chinese and Indonesian restaurants and the taste for exotic food in The Netherlands: a global-local trend.” In Asian Food: The Global and the Local, diedit oleh Katarzyna Cwiertka dan Boudewijn Walraven. New York: Routledge.

———. 2009. “Eating out ‘ethnic’ in Amsterdam from the 1920s to the present.” In Ethnic Amsterdam: Immigrants and Urban Change in the Twentieth Century, diedit oleh Liza Nell dan Jan Rath, 41–60. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Patti. 1907. De Indische tafel: een nieuw Indisch kookboek. s-Gravenhage: Van der Beek’s Boekhandel.

Protschky, Susie. 2008. “The colonial table: Food, culture and dutch identity in Colonial Indonesia.” Australian Journal of Politics and History 54 (3): 346–57. https://doi.org/10.1111/j.1467-8497.2008.00501.x.

Rahman, Fadly. 2016. Jejak rasa nusantara: sejarah makanan Indonesia. Jakarta: Gramedia Pustaka Utama.

Riyanto, Bedjo. 2000. Iklan Surat Kabar dan Perubahan Masyarakat di Jawa Masa Kolonial, 1870-1915. Yogyakarta: Tarawang.

Rolo, Charles J. 1957. “Tourist in Holland.” The Atlantic, Mei 1957. https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1957/05/tourist-in-holland/642455/.

Stoler, Ann Laura. 1995. Race and the Education of Desire: Foucault’s History of Sexuality and the Colonial Order of Things. Durham and London: Duke University Press.

Ueda, Haruka. 2021. “The philosophy of taste education: Reading Jacques Puisais as a contemporary humanist-gastronome.” International Journal of Gastronomy and Food Science 25 (July): 100385. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2021.100385.

———. 2022. Food Education and Gastronomic Tradition in Japan and France. Food Education and Gastronomic Tradition in Japan and France. https://doi.org/10.4324/9781003341895.

Venter, W.P.F Van De, dan H.E. Van Gelder. 1934. Het Boek van Den Haag: s-Gravenhage Vroeger en Nu. Den Haag: N.V. Boekhandel en UItgevers Mij.

Vereeniging “Oost en West.” 1910. Statuten, reglementen, jaarverslagen en naamlijst der leden van de Vereeniging “Oost en West.” Den Haag: Luctor et Emergo.

Vereeninging Oost en West. 1928. Indische Tentoolstelling: Officieele katalog. Arnhem: Zypendaal.

Verriet, Jon. 2018. “1932: De oprichting van Conimex.” In Wereldgeschiedenis van Nederland, diedit oleh Lex Heerma Van Voss, 520–25. Amsterdam: Ambo-Anthos.

Wannée, C.J. 1910. Kookboek van de Amsterdamsche Huishoudschool. Amsterdam: Becht.

———. 1940. Kookboek van de Amsterdamsche Huishoudschool. 8 ed. Amsterdam: Becht.

Media Cetak

Algemeen handelsblad voor Nederlandsch-Indië, 25 April 1925.

Algemeen handelsblad voor Nederlandsch-Indië, 29 April 1925.

Algemeen handelsblad voor Nederlandsch-Indië, 19 Juni 1928.

Arnhemsche courant, 25 Mei 1880

Arnhemsche courant, 3 Juni 1880

Arnhemsche courant, 13 Agustus 1880

De Avondpost), 25 Januari 1896

De Avondpost, 26 Juli 1895

De Avondpost, 27 Agustus 1907

De Avondpost, 8 April 1938

De Locomotief, 21 Oktober 1904

Haagsche courant, 18 Mei 1897

Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 2 November 1919

Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 3 Maret 1924

Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 10 Mei 1930

Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad, 6 Juni 1936

Download

Share

COinS