•  
  •  
 

Abstract

The first half of the twentieth century in Indonesia is often remembered as the Age of Motion. The term “motion” (pergerakan) is invariably used in history textbooks for students and in the official Indonesian historiography: Sejarah nasional Indonesia (Kartodirdjo, Poesponegoro, and Notosusanto 1975; Poesponegoro and Notosusanto 2008) and in the new edition, Indonesia dalam arus sejarah (Lapian and Abdullah 2012). Political movements in Indonesia always dominated the discourses of pergerakan at the expense of developments in other sectors, including culture. This cultural development, particularly in Java, was intricately intertwined with the upsurge in Javanese and then Indonesian nationalism, an expansion of modernity and Islamic revivalism. Topeng Panji with all of its forms around Java is symptomatic of this development. This paper is an initial investigation into the developments of topeng Panji across Java in the Age of Motion. By tracing the social and cultural histories from the perspective of the bureaucrats, artists, and government officials who wrote in books, journals, and other contemporary sources, this study aims to highlight topeng Panji and its development during that period.

References

Archives And Periodicals:

Correspondentie met J. Erkelens, vertegenwoordiger van het KITLV te Jakarta, betreffende de geschiedenis van het Java-Instituut en de persoon van S. Koperberg. 1980-1982. [2-7-1982; Leiden University Libraries, Special Collections.]

Djåwå. 1921. “Het Java-Institut”, Djåwå; Tijdschrift van het Java-Instituut 19 & 20, XVI: 100-106.

Djåwå. 1931. “Uit de Javaansche cultuurbeweging; Vaststelling van een Monumenten–Ordonnantie”, Djåwå; Tijdschrift van het Java-Instituut 1, I: 65-66.

Programma voor het Congres van het Java-Instituut te houden te Bandoeng van 17- 19 juni 1921. Weltevreden-Batavia: Kolff.

De Indische Courant 19-7-1926, 7-12-1936. Het Vaderland Nieuwsblad 26-7-1921.

Books and Articles:

Anderson, Benedict. 1983. Imagined communities; Reflections on the origin and spread of nationalism. London: Verso.

Ardus M. Sawega. 2014. Topeng Panji; Mengajak kepada yang tersembunyi. Solo: Balai Soedjatmoko, Semarak Candrakirana Foundation, Pemkab Malang.

Berg, C.C. 1954. “Bijdragen tot de kennis der Panji-verhalen”, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 110(3): 189-216.

Bloembergen, Marieke. 2006. Colonial spectacles; The Netherlands and the Dutch East Indies at the World Exhibitions, 1880-1931. Singapore: Singapore

University Press.

Boomgaard, Peter. 1999. “Oriental nature, its friends and its enemies; Conservation of nature in late-colonial Indonesia, 1888-1949”, Environment and history 5(3): 257-292.

Bosch, F.D.K. 1929. “De bescherming van de volkskunsten in Nederlandsch-Indië door een monumenten-wetgeving. Rede, gehouden op het Congres voor Volkskunst te Praag, October 1928”, Djåwå; Tijdschrift van het Java- Instituut 4 & 5, IX: 200-221.

Brakel-Papenhuyzen, Clara 1995. “Javanese talèdhèk and Chinese tayuban”, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 151/4: 545-569.

Brandts-Buys, J.S. and A. Brandts-Buys-Van Zijp. 1926. “Wajang-feestspel te Djokdja”, Djåwå; Tijdschrift van het Java-Instituut VI: 91-110.

Djajadiningrat, Pangeran Aria Achmad. 1936. Herinneringen. Amsterdam/ Batavia: Kolff.

Djajadiningrat-Nieuwenhuis, Madelon. 2006. “Mangkunegoro VII and Rabindranath Tagore; A brief meeting of like minds”, Indonesia and the Malay World 34 (98): 99-108.

Go Gien Tjwan. 1966. Eenheid in verscheidenheid in een Indonesisch dorp. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Groenendael, Victoria M. Clara van. 1995. Java en Madura in de uitvoerende kunsten; Th.G.Th. Pigeauds volksvertoningen en latere studies: 1817-1995. Leiden: KITLV Uitgeverij.

Holt, Claire. 1967. Art in Indonesia; Continuities and change. Ithaca, NY: Cornell University Press.

Hroch, Miroslav. 2000. Social preconditions of national revival in Europe; A comparative analysis of the social composition of patriotic groups among the smaller European nations. Translated by Ben Fowkes. New York, NY: Columbia University Press.

Kahin, George, M. 1952. Nationalism and revolution in Indonesia (Studies in Southeast Asia). Ithaca, NY: Cornell University Press.

Kartodirdjo, Sartono, Marwati D. Poesponegoro, and Nugroho Notosusanto. 1975. Sejarah nasional Indonesia. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.

Kieven, Lydia. 2013. Following the cap-figure in Majapahit temple reliefs; A new look at the religious function of East Javanese temples 14th to 15th centuries. Leiden: Brill. [Open access: http://www.brill.com/following-cap-figure-majapahit- temple-reliefs.]

Kroeskamp, H. 1974. Early schoolmasters in a developing country; A history of experiments in school education in 19th century Indonesia. Assen: Van Gorcum. Lapian, A.B. and Taufik Abdullah (eds). 2012. Indonesia dalam arus sejarah; Jilid 5: Masa pergerakan bangsa. Bandung: Ichtiar Baru, Van Hoeve.

Legge, J.D. Intellectuals and nationalism in Indonesia; A study of the following recruited by Sutan Sjahrir in occupation Jakarta. Ithaca, NY: Cornell University Southeast Asia Program. [Cornell Modern Indonesia Project Series.]

Moriyama, Mikihiro. 2013. Semangat baru; Kolonialisme, budaya cetak, dan kesastraan Sunda abad ke-19. Depok: Komunitas Bambu.

Onghokham. 1972. “The wayang topeng world of Malang”, Indonesia No. 14 (October): 110-124.

Pigeaud, Th.G.Th. 1938. Javaanse volksvertoningen; Bijdrage tot de beschrijving van land en volk. Batavia: Volkslectuur.

Pijper, G.F. 1961. “Professor Dr. Pangeran Ario Hoesein Djajadiningrat; 8 December 1886-12 november 1960”, Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 117(4): 401-409.

Pleyte, C.M. 1916. “De eerste ronggeng”, Tijdschrift voor de Indische Taal-, Land- en Volkenkunde LVII: 270-272.

Poesponegoro, Marwati D. and Nugroho Notosusanto (eds). 2008. Sejarah nasional Indonesia Jilid VI. Jakarta: Balai Pustaka. [First edition 1975: Sartono Kartodirdjo, Marwati D. Poesponegoro, and Nugroho Notosusanto, Sejarah nasional Indonesia. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.]

Ritter, W.L., Ernest Alfred Hardouin, and H.M. Lange. 1855. Java; Tooneelen uit het leven karakterschetsen en kleederdragten van Java’s bewoners in afbeeldingen naar de natuur geteekend. ’s-Gravenhage: Fuhri.

Ross, Laurie Margot. 2013. “Performing piety from the inside out; Fashioning gender and public space in a mask ‘tradition’ from Java’s northwest coast”, in: Timothy P. Daniels (ed.), Performance, popular culture and piety in Muslim Southeast Asia, pp. 13-43. New York, NY: Palgrave Macmillan.

Ross, Laurie Margot. 2016. The encoded Cirebon mask; Materiality, flow, and meaning along Java’s Islamic northwest coast. Leiden: Brill.

Shiraishi, Takashi. 1990. An age of motion; Popular radicalism in Java, 1912-1926. Ithaca, NY: Cornell University Press.

Soerjosoeparto, Raden Mas Haryo. 2017. Kisah perjalanan Pangeran Soeparto: Jawa-Belanda 14 Juni-17 Juli 1913. Alihbahasa Frieda Amran. Jakarta: Kompas Media Nusantara.

Surya Ningrat. 1918. “Het Javaansch nationalisme in de Indische beweging”, in: Sosro Kartono, Noto Soeroto, and Surya Ningrat (eds), “Soembangsih” gedenkboek Boedi Oetomo 1908-20 Mei-1918, pp. 27-48. Amsterdam: Tijdschrift Nederlandsch Indië Oud & Nieuw.

Sutherland, Heather. 1973. “Notes on Java’s regent families; Part I”, Indonesia No. 16 (October): 112-147.

Sutherland, Heather. 1974. “Notes on Java’s regent families; Part II”, Indonesia No. 17 (April): 1-42.

Sutherland, Heather. 1976. The making of a bureaucratic elite; The colonial transformation of the Javanese priyayi. Singapore: Heinemann. [Asian Studies Association of Australia, Southeast Asia Publications Series 2.]

Stutterheim, W.F. 1937. “De oudheden-collectie van Z.H. Mangkoenegara VII te Soerakarta”, Djåwå; Tijdschrift van het Java-Instituut XVII: 1-112.

Stutterheim, W.F. and Th. Pigeaud. 1926. “Een Javaansche Oorkonde uit den bloeitijd van Madjapahit”, Djåwå; Tijdschrift van het Java-Instituut VI: 195-204.

Tamzil. 1938. “De cultuur in de nationale beweging”, in: “Indonesia” Jubileum- nummer uitgegeven ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de Perhimpunan Indonesia: 1908-1938, pp. 237-246. Leiden: Perhimpunan Indonesia.

Download

Share

COinS